Doen ze de goede dingen, doen ze de dingen goed en hoe sturen we hierop?
Steeds vaker stellen bestuurders en ambtenaren zich deze vraag. Dat komt doordat er zowel van binnen als van buiten de overheid een toenemende behoefte is aan verantwoording over de bestede publieke middelen. Daarnaast zijn de uitvoerende taken complexer en dynamischer geworden. Tenslotte hebben overheden bijna alle uitvoerende taken uitbesteed en verzakelijkt de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Kortom, het opdrachtgeverschap van de overheid is complexer en dynamischer geworden, het vraagt om een andere rolverdeling en een heldere visie op de sturing.
In de praktijk worstelen overheden en opdrachtnemers met de veranderende rolverdeling en is er vaak sprake van een gebrekkige sturing en onduidelijke rolverdeling. Afspraken zijn dan niet specifiek genoeg, de koppeling van doelstellingen aan resultaten mist, evaluaties en bijstellingen ontbreken en de rolverdeling tussen opdrachtgever en opdrachtnemer is onduidelijk. Gebrekkige sturing maakt de uitvoering van het beleid inefficiënt en minder doeltreffend. Bovendien veroorzaakt het regelmatig frictie tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer.
Het sturingsmodel ‘sturen op resultaat, koersen op effect©’ helpt bij deze worsteling van overheden en opdrachtnemers. Het geeft hen een instrument in handen om de sturing effectiever en efficiënter in te richten en de grip op de praktijk te verbeteren. Consequent toegepast kan het model een forse vermindering van de werklast voor beide partijen opleveren en de relatie aanzienlijk verhelderen en verbeteren. Minder moeite, betere sturing.
Het model bouwt voort op de veelgebruikte planningscyclus en het procesmodel. Kenmerkend voor het sturingsmodel is:
- Maatschappelijke doelstellingen staan centraal, niet de organisatie of bedrijfsvoering.
- Financiering op basis van resultaten (kwaliteit, kwantiteit en prijs).
- Scherp onderscheid in verantwoordelijkheden tussen opdrachtgever en opdrachtnemer.
- Koppeling van afrekenbare resultaten aan evaluatie en bijstelling van doelstellingen.
- Evaluatie en bijstelling op basis van eerder vastgesteld beleid.
Het model in het kort
Het sturingsmodel ‘sturen op resultaat, koersen op effect’ volgt de bekende planningscyclus: plannen, doen, evalueren en bijstellen. Het plannen loopt van beleid met doelstellingen naar het toekennen van middelen (in onderstaand schema van rechtsboven naar linksboven). Daarna volgt het ‘doen’ dat begint bij het inzetten van middelen en het uitvoeren van activiteiten die leiden tot resultaten (goederen en diensten). Die resultaten hebben vervolgens effecten in de samenleving. In het schema van linksonder naar rechtsonder. Na afloop van het doen en het optreden van effecten volgt de evaluatie en het bijstellen van het beleid. Dat is de blauwe pijl rechts.
Het sturingsmodel maakt ook de rolverdeling tussen opdrachtgever en opdrachtnemer inzichtelijk. Beleid met doelstellingen en beoogde effecten zijn het domein van de opdrachtgever (het blauwe vlak). De opdrachtgever is verantwoordelijk voor het opstellen van het beleid dat de kaders biedt voor het aanbod van de opdrachtnemer. De opdrachtgever bepaalt het beleid, al zal dat wel vaak in afstemming met de opdrachtnemer gebeuren.
De opdrachtnemer doet vervolgens een voorstel waarbij deze omschrijft wat er geleverd kan worden tegen welke prijs met welk (beoogd) effect. Samen maken de opdrachtgever en opdrachtnemer afspraken over de te leveren resultaten, de overeenkomst (het groene vlak). De opdrachtnemer is vervolgens verantwoordelijk voor de realisatie van de producten. De realisatie en de bedrijfsvoering is het domein van de opdrachtnemer (het rode vlak). Op die resultaten wordt door de opdrachtgever gestuurd en afgerekend. Dat is sturen op resultaat.
De overeenkomst geeft bovendien aan op welke wijze de resultaten en de effecten worden gemonitord en geëvalueerd. De opdrachtgever koerst immers op een vooraf bepaald gewenst maatschappelijk effect. De behaalde effecten worden gezamenlijk besproken door de opdrachtgever met de opdrachtnemer. Waar nodig stelt men de plannen bij. Dit noemen we koersen op effect.
Er is een uitgebreidere handleiding ‘Sturen op resultaat, koersen op effect’. Heeft u hiervoor interesse, neem dan contact met mij op. e-mail Gm.Jacobs@icloud.com of telefoon 0655128375.